Dünya türkoloqları Qazaxıstanda toplaşıblar

Bu barədə Femida.az-a Faiq Ələkbərli məlumat verib.

O bildirib ki, "Təhlükədəki Türk dilləri” mövzusuna həsr edilmiş Beynəlxalq konfransa 6-dan çox ölkənin Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Rusiya Federasiyası, o cümlədən Tatarıstan, Çuvaşiya, Başqırdıstan, Yakutiya və b. Türksoylu ölkələrin alimləri qatılıblar.

F.Ələkbərli vurğulayıb ki, Konqresdə tanınmış dilçi alimlərdən Suer Eker, Eyup Sarıtaş (Türkiyə), Şakir İbrayev, Serdar Dağıstan (Qazaxıstan), Nikolay Eqorov (Rusiya Federasiyası, Çuvaşiya), Valerya Lemskaya (Rusiya Federasiyası, Tomsk), Firdaus Xisamatidinova (Rusiya Federasiyası, Başqırdıstan), Nasraddin Nazarov (Özbəkistan) və başqaları iştirak ediblər. Konqresin əsas mövzusu təhlükədəki Türk dilləri və onların həll yolları, eləcə də ortaq türk dilinin yaranmasının vacibliyi olmuşdur.

Azərbaycan alimi "Quzey Azərbaycanda milli dil məsələsi və onun həll yolları (XX yüzil-XXI yüzilin başları)” mövzusunda məruzəsi zamanı həm Azərbaycan türkcəsinin son əsrdə yaşdığı problemləri, həm də digər Türk xalqlarının eyni taleyi yaşamasından dolayı ortaq Türk dilinin artıq özünü ifadə etməsinin vacibliyini dilə gətirib. F.Ələkbərli: "Mən məruzəmdə 19-cu əsrin ortalarına qədər Türk xalqlarının əsasən, bir-birlərini anladıqları halda, ancaq son bir əsr yarım ərzində ciddi probləmlərlə üzləşdiyini bildiridim. Özəlliklə, Türk xalqlarının dillərinin sözdə inkişafında maraqlı olan qüvvələrin, əslində niyyətləri onların bir-birlərindən uzaqlaşması olmuşdur. Çünki hər bir xalqın milli varlığı ilk növbədə, onun dilinin inkişaf səviyyəsi ilə ölçülür. Biz isə görürük ki, xüsusilə Sovet Rusiyası Türk xalqlarının dillərinin ayrı-ayrılıqda inkişafı adı altında əslində ruslaşdırma siyasəti aparmışdır”.

F.Ələkbərli Konqresdə ortaq Türk dilinin yaranmasıyla bağlı konkret iki təklif verdiyini də dedi:

"Mən Konqres iştiraskçılarının nəzərinə çatdırdım ki, birincisi, ortaq Türk dili qədim Türkcə ilə Türk xalqlarınım müasir dilləri üzərində işləməklə ortaya qoyulmalıdır. Yəni, ortaq Türk dili əski türkcə ilə müasir dövrdə çox işlədilən Türk dilləri üzərində təşəkəkül tapmalıdır. İkincisi, həmin ortaq Türk dili bütün müstəqil Türk dövlətlərinin (Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Quzey Kipr Türk Cümhuriyyəti, Türkmənistan) təshil sistəmində yer almalı və 1-ci siniflərdən etibarən məcburi olaraq tədris olunmalıdır. Bir sözlə, hər bir Türk xalqı öz dilini inkişaf etdirmək, digər əcnəbi dilləri öyrətməklə yanaşı, ortaq Türk dilini də keçməlidirlər. Bununla da, bu kimi Türkoloji və digər konqreslərdə bir araya gələn Türk xalqlarının alimləri də öz çıxışlarını ortaq Türkcədə etməlidirlər. O zaman indi də qarşılaşdığımız kimi artıq rus, ingilis və ya başqa dillərdən istifadə etməyə də ehtiyac qalmayacaqdır”.