Faiq Ələkbərli İstanbulda 8-ci Dünya İslam Forumuna qatılıb -FOTOLAR
Türkiyənin İstanbul şəhərində Türkiyə Asiya Strateji
Araştırmalar Mərkəzinin (TASAM) və İslam İş Birliyi təşkilatlarının rəhbərliyi
ilə 8-ci Dünya İslam Forumu keçirilib.
Bu barədə Uluyol.az-a TASAM-ın dəvətlisi olaraq Foruma qatılan Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Fəlsəfə İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, fəlsəfə
üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Faiq Ələkbərli verib. Faiq Ələkbərli bildirib ki,
Forumda İslam dünyasına aid bir çox ölkələrin, yəni Qazaxıstan, Türkiyə,
Tatarıstan, Malaziya, S.Ərəbistan, BƏƏ, Hindistan, Sudan, İordaniya, Fələstin,
Misir, Banqladeş, Qatar və başqalarının alimləri ilə yanaşı Azərbaycandan da
nümayəndə həyəti.iştirak edib.
Forumu giriş sözləri ilə TASAM başqanı Süleyman Şensoy, Beynəlxalq Afrika
Universiteti rektoru, prof. Kamal Muhammed Obeid, Milli Türk Tələbə Birliyi
başqanı, millət vəkili İsmail Əmrah Qarayel, Pakistan Dini İşlər naziri Sərdar
Muhammed Yousaf, Əfqanistan Həcc və dini işlər naziri Faiz Mohammad Osmani, Azərbaycan
Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi sədrinin birinci müavini Səyyad
Salahlı və başqaları çıxış edərək İslam ölkələrinin bütün sahələrdə iş
birliyinin necə və hansı formalarla gücləndirməsinin vacibliyindən bəhs etdilər.
Forumda "Türk-İslam dünyasına çağırılar və cavablar” mövzusunda məruzə edən Azərbaycan
alimi Faiq Ələkbərli bildirib ki, İslam dünyasının problemlərindən danışarkən
üç əsas məsələyə: 1) milli kimlik, 2) dini kimlik, 3) insani ya da bəşəri-dünyəvi
kimliyə hansı yönlərdən yanaşılması çox önəmlidir. Onun fikrincə, bütün
bunların doğru anlaşılması üçün bir neçə amilə çox ciddi şəkildə diqqət
yetirilməlidir. F.Ələkbərli: "Birincisi, müsəlman xalqlarının, xüsusilə onun
mütəfəkkirlərinin islamqədərki dövrdə Yaradana, Allaha baxış ilə İslam dinini qəbul
etdikdən sonra Yaradana baxışı arasındakı ziddiyyətləri və oxşarlıqları dərindən
təhlil edib uzlaşdırıcı nöqətlərin tapılmasıdır. Ikincisi, müsəlman xalqlarının
hər birininin milli adət-ənənələri ilə İslam dininə aid qayda-qanunların,
xüsusilə Qurani-Kərim və hədislərlə nə dərəcədə ziddiyyət təşkil edib etməməsini
tədqiq edib yenə də uzlaşdırmadan çıxış edilməsidir. Çünki hər bir müsəlman
xalqı İslam dininin qayda qanunlarına əməl etməklə yanaşı, milli adət-ənənələrindən
də tamamilə imtina etməmişdir. Üçüncüsü, 16-17-ci əsrlərə qədər mövcud olan və
İslam mədəniyyəti altında ümumiləşdirilən müsəlman xalqlarına aid əsasən milli
mədəniyyətləri inkar etməməklə yanaşı yenilikçi, dünyəvi, bəşəri ruhlu İslam mədəniyyəti
ilə, həmin dövrdən sonra meydana çıxmağa başlamış gerilkçi, sxolastik, dar
mahiyyətli "İslam mədəniyyəti”ni bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. Mənə elə
gəlir ki, məhz daha çox 16-17-ci əsrlərdən sonrakı sxolastik, məhdud anlamdakı
"İslam mədəniyyəti”nin nəticəsində müsəlman xalqları ciddi problemlər yaşamağa
başlamışdır. Bir sözlə, bu dövrdən etibarən "İslam mədəniyyəti”ndə yenilik qapıları
bağlandığı halda, xristian dünyasına aid ölkələrdə isə yenilik qapıları
açılmışdır”.
Faiq Ələkbərliyə görə, dördüncüsü, hazırda müsəlman xalqlarında əsas problem
Qurani-Kərimin və hədislərin mahiyyətini dərindən anlamamaq ya da rasional
düşünməməklə bağlı deyil, onların hansı formada həyata keçirilməsində ciddi
boşluqlar vardır. Azərbaycan aliminə görə, son əsrlərdə İslam ölkələrində
yaşanan problemlərin kökündə də İslam qayda qanunlarının dünyəvi xarakterinin
azalması, eyni zamanda hər bir müsəlman xalqlarının özünəməxsusluqlarının inkar
edilməsi məsələləri dayanır. Onun fikrincə, vaxtilə Azərbaycan türk mütəfəkkiri
Cəmaləddin Əfqani bütün bunlardan çıxış yolu kimi, milli, dini və bəşəri
kimliyin necə bir arada tutulmasının düsturunu versə də, ancaq hələlik, İslam
dünyası bundan yetərincə yararlanmamış, üstəlik Qərb mədəniyyətinin təsiri
altına düşmüşdür: "Mən də, İslam dünyasında yaşanan bütün problemlərdən çıxış
yolunu milli, dini və insani-bəşəri kimliyin bir arada tutulmasında görürəm.
Acaq biz bu məsələləri Qərb mədəniyyəti çərçivəsində deyil də, öz milli, dini və
insani-bəşəri dünyagörşümzə görə dəyərləndirməli, İslam dünyasına aid ölkələrin
problemlərinin həllində də gerçəkçi və səmimi olmalıyıq. Bir sğzlə, biz yalnız
islamiyyəti deyil, milliyyəti, insaniyyəti də doğru dəyərləndirib doğru da
idrak etməliyik. Çünki onların hər birininin hər hansı müsəlman xalqının həyatında
özünəməxsus yeri vardır”.